W artykule tym przedstawiono rolę wartości jako ram bądź wyznaczników dla optymalnego rozwoju dzieci. Czy wartości są aktualnie potrzebne człowiekowi? Czy my dorośli sami wyznaczamy sobie priorytety, a jeśli tak to w oparciu o co? Jeśli jako dorośli potrzebujemy pewnych ram wyznaczających zasady, normy, według których funkcjonujemy, to czy nasze dzieci również ich potrzebują?
W każdym pytaniu tkwi założenie, dlatego istotnie warto się zastanowić jakie wartości preferujemy w naszym życiu? Czy codziennie o tym myślimy? Co jest dla nas najważniejsze? Jak układa się nasza hierarchia wartości? I jak przekazujemy to co dla nas ważne naszym dzieciom? Często zabieganie, ciągły brak czasu sprawia, że nie zatrzymujemy się na dłużej
nad tymi ważnymi i bardzo trudnymi zagadnieniami, a szczególnie ich rolą w życiu. Pewne wartości, czy normy obejmują i porządkują wymiary życia człowieka. Dotyczą wszystkich sfer funkcjonowania i bezsprzecznie wyznaczają kryteria integralnego rozwoju już od pierwszych chwil życia. I to właśnie rolą rodziny jest przekaz bezcennych wartości. Rodzice jako pierwsi określają to, co dla dziecka najlepsze i najważniejsze, stają się autorytetami, wyznaczają optymalną ścieżkę rozwoju. Bardzo często pierwsze wartości dziecko poznaje nieświadomie poprzez modelowanie zachowań dorosłych, codzienne sytuacje, rozmowy, czy wydarzenia. Wzrastamy w obrębie relacji rodzinnych. Funkcjonujemy w sieci, która jest częścią innego systemu – społeczeństwa, w którym również panują pewne normy. Rodzice poprzez swoje zachowania i działania stanowią przykład dla dzieci.
Aktualnie obserwuje się pewien kryzys wartości z tendencją do ich zanikania. Dorośli pod zasłoną braku czasu i wielu zaangażowań zapominają o tym, co najważniejsze, czyli o czasie spędzonym ze swoimi bliskimi, o codziennej rozmowie, o uczuciach, emocjach czyli zwyczajnym towarzyszeniu sobie nawzajem. Rodzina w kontekście społeczności, w której żyje kształtuje określone postawy, uczy postępowania i dokonywania pewnych wyborów. Świadomość tej jakże istotnej roli pozwala kształtować w najmłodszych wartości, które preferujemy. Brak rozmów, wspólnych aktywności, sprawia, że często rozmijamy się z naszymi bliskimi i w ten sposób zaczynamy rozmijać się z naszymi poglądami, czy preferencjami. Wówczas w pustkę towarzyszącą dziecku, czy nastolatkowi może wkraść się nieodpowiedni autorytet lub wartości, które nie odpowiadają rodzicom. Konflikt narasta, gdy piętrzące się trudności, brak umiejętności rozmowy podsycane są trudnościami z przeszłości.
System wartości odpowiada za wybór naszych decyzji, plany na przyszłość i formę ich realizacji. Najczęściej wartości zostają kształtowane na gruncie rodziny i wpływają na pozytywne relacje międzyludzkie, poczucie zadowolenia z życia. Wizja świata bez wartości byłaby ogromnie smutna, dlatego warto projektować świat pełen pozytywnych relacji i wzorców w oparciu świadomie wybierane wartości. Kreowanie pięknych wzorców nie możliwe jest jednak bez wzajemnej obecności i towarzyszenia sobie na co dzień.
Literatura
Przetacznik-Gierowska M., Tyszkowa M., (2005). Psychologia rozwoju człowieka, Zagadnienia ogólne, Warszawa: PWN, s. 45-49.
Rossa, H., Steinb, N., Trabassob, T., Woodya, E., Rossa, M. (2005). The quality of family relationships within and across generations: A social relations analysis. International Journal of Behavioral Development, 29 (2). 110–119.
Rzechowska, E. (2004). Potencjalność w procesie rozwoju: mikroanaliza konstruowania
wiedzy w dziecięcych interakcjach rówieśniczych. Lublin: RW KUL.
Rynio, A., (2023). Ideał wychowania według ks. Luigiego Giussaniego, Roczniki Pedagogiczne Tom 15(51), 1-2023.
Satir, V. (2002). Rodzina. Tu powstaje człowiek. Gdańsk: GWP.
Sikorska, I. (2003). Refleksje nad ludzkim rozwojem. Profilaktyka uzależnienia i współuzależnienia. Warszawa: PARPA 2003/3.
Stepulak, M. Z. (2007). Relacyjność systemu rodzinnego. Roczniki teologiczne, LIV, 10, 93-119.
Tatarkiewicz W., (1978). Historia filozofii. Tom II. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe
Turecki S., Wernick S., (2001). Jak zrozumieć problemy emocjonalne dziecka, Warszawa, 14.
Witkowski, L. (2000). Rozwój i tożsamość w cyklu życia. Studium koncepcji Erika H. Eriksona. Toruń: Wydawnictwo WIT-GRAF.
Żebrowska, M. (1979). Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, W: Żebrowska M. (red.) Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, Warszawa: PWN, s.148.