Czas spędzony w domu może być doskonałym pretekstem do wspólnej zabawy z naszym maluchem. Obok klocków, lalek, gier planszowych, wspólnych spacerów, bardzo ważne jest czytanie lub opowiadanie bajek. Gdzie słowo mówione, wydaje się być dobrą metodą do komunikowania się z dzieckiem, a świat wyobraźni może stać się przestrzenią do odkrywania doznań i rozpoznawania ludzkich zachowań. A przede wszystkim jest również formą terapii, dzięki której mały czytelnik może zmierzyć się ze swoimi problemami. 

Bajkoterapia jest metodą profilaktyczną i terapeutyczną, adresowaną do najmłodszych. Polega na  czytaniu lub opowiadaniu dzieciom takich bajek, które sprawiają, że maluch odnajduje w nich siebie, swoje kłopoty i sposoby ich rozwiązania. Opowiadają o typowych dla niego kłopotach, zmartwieniach. Ich bohaterowie czasem wpadają w tarapaty, często miewają problemy, ale zawsze potrafią sobie z nimi poradzić.  Bajki stają się kanonem reguł, wiadomo kto jest w nich dobry, a kto zły. Dzięki czemu, dziecko uczy się rozpoznawać pozytywne i negatywne zachowania, co daje mu możliwość wyboru własnego postępowania. Słuchanie opowieści daje małemu czytelnikowi możliwość doświadczania prawdziwych emocji, podczas  przebywania w świecie wyobraźni.  Akcja wydarzeń  nie dotyczy bezpośrednio problemów dziecka, tylko jakiegoś bohatera opowieści. Maluch może utożsamiać się z tą postacią i wraz z nią przeżywać różne zdarzenia, ale jednocześnie pozostawać tam gdzie czuje się bezpieczne, w swoim domu, w swoim pokoju, w objęciach ukochanej osoby.
Historie konstruowane są w taki sposób, aby mały słuchacz mógł odnaleźć w nich cząstkę siebie – swoje problemy, obawy, uczucia. Dziecko samo potrafi odkryć w niej wskazówki i propozycje poradzenia sobie z danym problemem i tylko od niego będzie zależało, czy z tych możliwości skorzysta. I na tym polega właśnie terapeutyczne znaczenie tej metody. Odpowiednio skonstruowany tekst, sprawia, że dziecko zaczyna pozytywnie myśleć i rozumieć swoje uczucia i lęki. Dzięki temu mały odbiorca odkrywa, że nie jest ze swoim problemem odosobniony i przestaje czuć się samotny. Ponadto historie nie muszą dotykać problemu malucha bezpośrednio, mogą być pomocą dla rodziców, podczas rozmowy z dzieckiem na temat otaczającego świata.

Rozmowa i zabawa
Bajkoterapia, to nie tylko wspólne czytanie, czy opowiadanie. Jeżeli mały słuchacz, po lekturze, chce rozmawiać, koniecznie podejmij temat! Jednak bez przekazywania moralnych wskazówek, pouczania, a raczej za pomocą aktywnego empatycznego słuchania, zrozumienia. Nie zmuszajmy! Można zaproponować maluchowi zabawę w rysowanie własnej złości, lęku, czy smutku – jak mogłyby wyglądać gdyby były przybyszami z planety Emocji. Rysunek jest bardzo pomocny, można dopytać malca dlaczego smutek ma takie barwy i kształt, czy łatwo się żyje z lękiem, do czego można wykorzystać złość i jak ją poskromić? Ciekawym pomysłem może być też pisanie listu do swoich emocji, problemów, lub wykonanie ich wizualizacji za pomocą gazet, czy masy solnej itp.
Opowieści, z którymi maluch spotyka się w świcie bajek,  mogą poruszać następujące problemy: bezpieczeństwo w domu, nad wodą, w Internecie, brak wiary w siebie, przygotowanie dziecka do radzenia sobie w nieoczekiwanych sytuacjach i świadomość numerów alarmowych, lęki różnego pochodzenia, samodzielność
i radzenie sobie w przypadku zgubienia, trudne sytuacje życiowe – kłótnie rodziców, poczucie inności i odrzucenie, rywalizacja z rodzeństwem, niechęć do wypełniania swoich obowiązków, ważne umiejętności społeczne – kontakt z obcą osobą, uzależnienia.
Czasami po skończonej lekturze, nasza pociecha nie będzie chciała rozmawiać o przeczytanej bajce, ponieważ wolałaby ją przeanalizować w samotności, powinniśmy wtedy dać dziecku przestrzeń i nie nalegać na rozmowę. Niekiedy wystarczy wspólne czytanie i obecność rodziców. To dla dziecka naprawdę bardzo wiele. My możemy obserwować nasze pociechy podczas lektury – ich reakcje i emocje mogą podpowiedzieć nam, co właśnie przeżywają i jak istotny jest dla nich poruszany w bajce temat.
Baśnie, podobnie jak zabawa, pomagają zrozumieć dzieciom nowe wzory zachowania. Uczą tolerancji, empatii, uwrażliwiają dzieci na los innych,a przede wszystkim rozwijają wyobraźnię i fantazję. Dlatego warto opowiadać również bajki autorskie oraz motywować dzieci do układania opowiadań. Aktywność twórcza wyzwalana podczas takiej zabawy, może przejawiać się w ekspresji:
–  pantomimicznej – wyrażanie stanów emocjonalnych i fragmentów bajek ruchem ciała oraz mimiką,
  –  słownej – opowiadanie treści bajek, układanie zakończenia, inscenizacja, drama,
  –  artystycznej – dobieranie odpowiedniej muzyki do bajki, wykonywanie ilustracji do bajek oraz bohaterów baśniowych (kukiełki, lalki, stroje,rekwizyty), tworzenie książeczek bajkowych np. w formie komiksów.

Propozycje do zajęć z bajką, wzbogacone o różne metody wspomagające rozwój dziecka
Zaczarowany dywan – Rodzic rozkłada w pokoju mały dywan, dziecko siada na zaczarowanym dywaniku, zamyka oczy i opowiada krótki fragment wymyślonej bajki. Następnie opuszcza dywan, robiąc miejsce innemu uczestnikowi (mamie, tacie, siostrze, bratu,itp)
Baśniowa postać – Poproś aby uczestnik (uczestnicy) zamknęli oczy, oddychali głęboko i spokojnie. Następnie zasugeruj dziecku (uczestnikom), aby wyobraziło sobie, że jest jakąś bajkową postacią. Kolejnym etapem jest narysowanie tego bohatera. Inną wersją może być wyobrażenie sobie siebie jako magicznej rośliny bajek. Można też poprosić o przedstawienie wybranej postaci baśniowej za pomocą barw.
Ilustracja do bajki – Dziecko rysuje ilustrację do dowolnej bajki. Następnie rodzic albo inni uczestnicy próbują odgadnąć tytuł bajki.
Bajka z plasteliny – Rodzic razem z dzieckiem formują postaci z bajki. Po skończonej zabawie, każdy opowiada bajkowe historie wskazując na plastelinowe dzieła.
Konstruktywna złość
Zadaniem bajki, np. o złości, jest sformułowanie przekonania u dziecka (a także rodziców), że kontrolowana złość jest bardzo potrzebna. Bez uczucia złości, bylibyśmy potulni, podporządkowani, bezkrytyczni, podatni na manipulację. Nikt z rodziców, na pewno nie chce tego dla swoich dzieci. Zatem pozwólmy im na odczuwanie konstruktywnej złości, którą można kontrolować, aby dostarczała siły i energii.

Przykłady bajek terapeutycznych:
Opowieści orientalne
Ojciec z synem i osłem szli w żarze południa przez zakurzone uliczki Kaszanu. Ojciec siedział na ośle, prowadzonym przez chłopca. „Biedny chłopak”, powiedział jakiś przechodzień. „Jego krótkie nóżki próbują dotrzymać osłu kroku. Jak można leniwie rozsiadać się na ośle, widząc, że małe dziecko tak się męczy”. Ojciec wziął to sobie do serca, za następnym rogiem zsiadł
z osła i posadził na nim chłopca. Nie trwało długo, a już następny przechodzień podniósł głos: „To niesłychane! Ten mały urwis siedzi sobie niczym sułtan na ośle, a jego biedny stary ojciec idzie obok”. Zabolało to chłopca, poprosił więc ojca, by usiadł za nim z tyłu. „Kto to widział”, podniosła jazgot zakwefiona kobieta, „żeby tak się znęcać nad zwierzętami! Biednemu osłu grzbiet się wygiął, a dwa nicponie, stary i młody, wylegują się na nim, jakby był leżanką, biedne stworzenie!”. Złajani popatrzyli na siebie i bez słowa zeszli obaj z osła. Ledwie uszli kilka kroków, idąc obok zwierzęcia, a już jakiś obcy ich wyśmiał: „Nie chciałbym być takim głupcem jak wy. Po co prowadzicie osła na spacer, skoro on nic nie robi, nie przynosi wam pożytku i nawet żadnego z was nie niesie na grzbiecie?”. Ojciec wsunął osłu garść siana do pyska i położył rękę na ramieniu syna. „Obojętne, co zrobimy”, powiedział, „zawsze znajdzie się ktoś, komu to się nie spodoba. Sądzę, że sami musimy wiedzieć, co jest słuszne”.
(cyt. za: Nossrat Peseschkian „Opowieści orientalne w psychoterapii pozytywnej. Kupiec i papuga.” Wydawnictwo PARADYGMAT, Warszawa 2014, str. 140-141)

Wartość perły

Kogut dostrzegł w ogrodzie na ziemi perłę mieniącą się różnymi barwami. Rzucił się na nią pożądliwie, chwycił dziobem i próbował połknąć. Kiedy zauważył, że mieniący się przedmiot nie jest królową ziaren ryżu, wypluł perłę. Spróbował jej, a jakże, ale cóż to była próba! Perła przywołała go z powrotem i powiedziała: „Jestem lśniącą, cenną perłą. Przez przypadek odpadłam z przepięknego naszyjnika na ziemię w ty ogrodzie. Nie wszędzie są takie perły jak ja, Nie wszystkie oceany mają takie perły jak ja. Tylko przypadek rzucił mnie pod twoje stopy. Takich jak ja, nie ma tyle, co w piasku w morzu. Gdybyś tylko spojrzał na mnie oczami rozumu, dostrzegłbyś we mnie piękno i tysięczne cuda”. Kogut jednak zapiał dumnym głosem: „Gdyby tylko ktoś chciał cię wymienić na ziarnko ryżu, oddałbym cię natychmiast” (za. P. Etesami).

Propozycje literatury z obszaru bajkoterapii dla dzieci, jak i dla dorosłych:
„Bajkoterapia, czyli bajki – pomagajki dla małych i dużych.” G. Bąkiewicz, A. Barciś i inni, wyd. Nasza Księgarnia
„Bajki terapeutyczne” M. Milicka, wyd. Media Rodzina
„Opowieści orientalne w psychoterapii pozytywnej. Kupiec i papuga”.  N. Peseschkian, wyd. Paradygmat
„Bajki terapeutyczne na dobry dzień i jeszcze lepsze jutro”. B.Stańczyk, wyd. Martel
„Bajki, które leczą”. D, Brett, wyd. GWP
„Chyba jestem nieśmiały”.  B. Cain, GWP
Literatura:
Artykuł: M. Staniszewska, K. Klimowicz: „Złość w krainie bajek. Dlaczego warto czytać bajki terapeutyczne”.
Artykuł: I. Kocińskia: „Bajkoterapia to czytanie lub opowiadanie dzieciom takich bajek, które sprawiają, że dziecko odnajduje w nich siebie, swoje kłopoty i sposoby ich rozwiązania”.
Artykuł: O. Simm „Bajkoterapia”.
„Zabawa i techniki ekspresyjne w psychoterapii dzieci i młodzieży”. E. Filipiak, materiały szkoleniowe
Artykuł opracowała: Apolonia Zubowska- psycholog